بررسی واکسیناسیون در مرغ تخمگذار از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا دستیابی به تولید بالا و بازدهی مناسب در یک واحد تخمگذار بستگی به مدیریت واکسیناسیون در طول دوره تخم گذاری و دوره ی پرورش دارد. در این مطلب از کارنوتک با انواع روش های واکسیناسیون و بررسی نحوه واکسیناسیون سه بیماری گامبرو، نیوکاسل و آنفولانزا آشنا خواهیم شد.
دسترسی سریع مطالب
- انواع واکسن ها
- روش های واکسیناسیون در مرغ تخمگذار
- ارتباط دوره های پرورش و بررسی واکسیناسیون در واحدهای مرغ تخمگذار
- واکسیناسیون در مرغ تخمگذار برای بيماري گامبرو
- واکسیناسیون در مرغ تخمگذار برای بيماري نیوکاسل
- واکسیناسیون در مرغ تخمگذار برای سندروم افت تولید
بررسی واکسیناسیون در مرغ تخمگذار
بررسی واکسیناسیون در مرغ تخمگذار از آنجایی که نقش بسزایی در تولید و سوددهی واحدهای تخمگذار دارد، همیشه از مهم ترین موضوعات برای دامپزشکان، کارشناسان و مرغداران بوده است. از زمانی که برای اولین مرتبه، چینی ها بیماری آبله را با استفاده از برداشتن بخش خشک شده ی زخم بیمار و ایجاد زخم بر روی فرد سالم و کشیدن آن قسمت بر روی زخم ایجاد شده پیشگیری کردند زمان زیادی می گذرد و واکسیناسیون دچار تغییرات گسترده ای شده است. امروزه واکسیناسیون طیور به بخشی جدا نشدنی و غیر قابل تفکیک این صنعت تبدیل شده است دلیل اصلی واکسیناسیون پیشگیری از درگیری شکل حاد بیماری است و نوع کار و عمل هر واکسن متفاوت می باشد.
نکته: واکسیناسیون درمان نیست و حتی باعث پیشگیری صد درصدی نمیشود زیرا به عواملی بستگی دارد که در این مقاله به آن میپردازم.
نکته: بسته به نوع پرورش در هر منطقه برنامه واکسیناسیون خاصی را باید در نظر گرفت برای مثال مرغداری که در استان گیلان کشور فعال است برنامه ی واکسیناسیون آن با مرغداریی که در یزد فعالیت میکند متفاوت است؛ زیرا بیماری هایی که در هر منطقه بومی[۱] شده است با مناطق دیگر متفاوت است.
انواع واکسن ها
واکسن های زنده
بعد از پاساژهای (کشت های) مکرر در بافت های مختلف زمانی که حدت باکتری یا ویروس کاهش پیدا کرد، واکسن آماده می شود.
واکسن کشته شده
این نوع واکسن به وسیله ی مواد قلیایی که از دناتوره شده آنتی ژن ویروس و یا باکتری جلوگیری می کنند (تا خاصیت آنتی ژنی[۲] آن از بین نرود)، برای کشتن میکرواورگانیسم استفاده کرده.
- واکسن باکتریایی
- واکسن ویروسی(ویروس ها غیر فعال میشوند و از این اصطلاح باید استفاده کرد)
- توکسوئید باکتریایی
- او ام وی[۳]ها
ذراتی با قطر ۲۰ تا ۳۰۰ نانومتر از باکتریهای گرم منفی میباشند که باعث بروز سیستم ایمنی میشوند. - واکسن های کلون شده
از نمونه بارز این واکسن ها واکسن coli میباشد که ماده ی ژنتیکی آن جدا شده و به یک پلاسمید مخمر یا ویروس میدهند تا تکثیر شود. - واکسن های گوست
این نوع واکسن ها پوشش خالی باکتری های گرم منفی هستند.
همچنین بخوانید:
زمان مناسب واکسیناسیون جوجه در برابر بیماری‌های مختلف
روشهای واکسیناسیون در مرغ تخمگذار
واکسیناسیون در مرغداری ها بسته به زمان، منطقه پرورش و سویه پرورشی میتواند روش های متفاوتی داشته باشد که ما در ادامه به توضیح کوتاهی از هر کدام پرداخته ایم.
| روش واکسیناسیون | طریقه بررسی واکسیناسیون در مرغ تخمگذار | نشانه موفقیت واکسیناسیون |
| روش آشامیدنی | آغشته به محلول رنگی بودن نوک پرنده | ۹۵ درصد پرنده های بررسی شده حاوی نوک رنگی شده باشند |
| روش تلقیح در بال | بررسی نشانه زخم در بال | ۹۵ درصد طیور بررسی شده دارای بال زخمی باشند |
| روش چشمی | تست سلولژی | نیاز به بررسی و تحلیل دامپزشک متخصص دارد |
| روش اسپری | تست سلولژی | نیاز به بررسی و تحلیل دامپزشک متخصص دارد |
| روش تزریقی | تست سلولژی | نیاز به بررسی و تحلیل دامپزشک متخصص دارد |
روش آشامیدنی
این روش فقط برای واکسن های زنده کاربرد دارد در این روش باید ۲ الی ۳ ساعت قبل از اجرای برنامه به مرغ ها تشنگی داد، این واکسن ها در ویال های خلا به بازار ارائه شده و هنگاه استفاده از آن باید ویال را در زیر آب باز کنید در غیر این صورت فشار منفی داخل ویال، سبب صدمه زدن به واکسن می شود. تابش مستقیم نور، عدم رعایت زنجیره سرد و صدمات فیزیکی نیز صدمات جبران ناپذیری به واکسن وارد می کند. در هنگام استفاده از واکسن در آب باید شیر خشک یا ماده ی حلال دیگری را در آب به نسبت مشخص حل کرد و حتما در نظر داشته باشید انگشتر یا هیچ شی فلزی به همراه خود نداشته باشید و برای ترکیب واکسن با آب از یک وسیله چوبی استفاده کنید. واکسن ها تا مدت محدودی اثر گذار است و این مدت چیزی حدود ۲ ساعت می باشد بنابراین آب حاوی واکسن باید به اندازه ای محاسبه شود که در این مدت به مصرف طیور برسد. بعد از گذشت این زمان و اتمام روند واکسیناسیون برای بررسی واکسیناسیون در مرغ تخمگذار باید به صورت تصادفی نوک مرغ ها را بررسی بفرمایید؛ اگر ۹۵ درصد مرغ های بررسی شده دارای نوک همرنگ شده با ماده ی حلال باشد؛ برنامه واکسیناسیون با موفقیت انجام شده است.
همچنین بخوانید:
واکسیناسیون از طریق سیستم آبخوری نیپل
روش تلقیح در بال(wing web method)
این روش برای واکسنهای زنده از قبیل آبله کاربرد دارد که از یک سوزن دو شاخه استفاده میشود و به بال پرنده تلقیح میشود.در این روش سوزن دوشاخ از ناحیه ای که در عکس زیر مشخص است عبور کرده و یک دوز واکسن را به پرنده تلقیح میکند. بعد از گذشت یک هفته از واکسیناسیون بسته به ظرفیت سالن ۱ درصد از جمعیت گله برای تست عملکرد صحیح واکسیناسیون جدا کرده و منطقه تلقیح شده بررسی می شود. درصورت مشاهده ۹۵ درصدی زخم دلمه در زیر بال، واکسیناسیون با موفقیت انجام شده است.
روش چشمی
در این روش از قطره چکانی که برای بروی چشم میریزد استفاده میشود هر قطره چکان معمولا برای ۱۰۰۰دوز واکسن کاربرد دارد که باید با ۲۵سی سی آب مقطر مخلوط شود( کالیبره کردن قطره چکان نقش مهمی در موفقیت برنامه دارد) در این روش واکسن با غدد هاردرین برخورد میکند که درنهایت باعث بروز سیستم ایمنی میشود.
روش اسپری
از فاصله ۸۰ سانتی متری سر پرنده و قطر ذرات ۸۰ تا ۱۵۰ میکرون برای اسپری واکسنهای زنده استفاده میشود.
روش تزریقی
واکسن های کشته را از طریق تزریق عضلانی یا زیر پوستی که در آنها یک ادجوانت(ماده ای که باعث میشود واکسن آهسته اثر کند و در نتیجه تیتر بالا میماند) بکار رفته است استفاده میکنند. در تزریق عضلانی حدودا ۱۶ روز بعد از تزریق، تیتر هدف و ایمنی دهنده با پشتیبانی دهنده موثر ایجاد میگردد و در تزریق زیر جلدی حدودا ۲۱ روز پس از تزریق، تیتر هدف و ایمنی دهنده با پشتیبانی موثر ایجاد میگردد. شرکت کارنوتک در مطلب زیر به بررسی تفاوت های واکسن عضلانی و زیر پوستی پرداخته است و شما عزیزان می توانید برای مطالعه بیشتر در این زمینه به لینک زیر مراجعه فرمایید.
تزریق عضلانی بهتر است یا تزریق زیر جلدی؟
ارتباط دوره های پرورش و بررسی واکسیناسیون در واحدهای مرغ تخمگذار
از آن جهت که در هر دوره باید واکسن خاصی که به جوجه ها تزریق کنیم دانستن این دوره ها مهم میباشد. در هر دوره پرورشی یک سری از بیماری ها شایع تر هستند و در هر دوره برنامه واکسیناسیون متناسب با آن باید در نظر گرفته شود. در ادامه لیست کوتاهی از بیماری های شایع در هر دوره پرورشی نام برده شده است.
| بیماری های شایع و برنامه واکسیناسیون در واحد های مرغ تخمگذار | ||||
| سن پرنده | ۰-۹۰ روزگی | ۹۰ تا پیش از دوره تخمگذاری | پیش از تخمگذاری تا ۲ درصد تولید | ۲ درصد تولید تا پیک دوره |
| نوع بیماری | برونشیت
لارنگوتراکئید نیوکاسل گامبرو |
آبله
نیوکاسل آنگارا (هپاتیت E) |
نیوکاسل | سندروم افت تولید (Egg Drop Syndrome)
نیوکاسل آنفولانزا فوق حاد |
بیماری های شایع صفر تا ۹۰ روزگی
جوجه ها بعد از عمل سکسینگ در کارخانه های جوجه کشی به مزارع پرورشی انتقال داده میشوند و در این دوره حیاتی دستگاه گوارش، سیستم ایمنی و پوشش بدن تکامل پیدا میکند. کیفیت پرورش در این دوره تضمین کننده دورهی تولید با بازدهی خوب است(پولت خوب=تولید خوب)
لیست بیماری ها :
- برونشیت
- لارنگوتراکئید
- نیوکاسل
- گامبرو
بیماری های شایع ۹۰ روزگی تا پیش تخم گذاری
در این سن پولت ها از سالن پرورش به سالن تولید انتقال داده میشوند که بعد از انتقال بسته توصیه های سویه که در کاتالوگ مربوطه ذکر شده است در رابطه کاهش شدت نور انجام میگیرد.
لیست بیماری ها :
- آبله
- نیوکاسل
- آنگارا (هپاتیت E)
بیماری های شایع پیش تخم گذاری تا دو درصد تولید
این دوره از آن جهت که باید تغییراتی در DCAB[۴] جیره ایجاد حائز اهمیت است زیرا باید سطح کلسیم جیره افزایش یابد.
لیست بیماری ها :
- نیوکاسل
دو درصد تولید تا پیک
کم کم درصد تولید افزایش مییابد تا اوج تولید بسته به مدیریت و سویه به عدد مورد نظر میرسد. بعد از دوره ی با شیب مشخصی که هر چقدر کمتر باشد تداوم و پیوستگی تولید بیشتر میباشد.
لیست بیماری ها :
- سندروم افت تولید (Egg Drop Syndrome)
- نیوکاسل
- آنفولانزا فوق حاد
بررسی واکسیناسیون در مرغ تخمگذار
بیماری هایی که قرار است به آنها در این مقاله بپردازیم:
- گامبرو[۵]
- نیوکاسل[۶]
- سندرم افت تولید[۷]
قطعا بیماری های مرغ تخم گذار بیشتر از این تعداد هستند که قسمت های بعدی به شرح آنها خواهیم پرداخت.
قبل از شروع توضیحات در رابطه با بیماری ها ذکر چند نکته حائز اهمیت است ابتدا به شرح اصطلاح ایمنی مادری میپردازیم .
در فارم های مرغ مادر مرغ ها علیه بیماری ها واکسینه میشوند که بخشی از آنتی بادی های مادری به جوجه به شکل عمودی منتقل میشوند که این آنتی بادی ها با ایمنی که از طریق واکسن ایجاد میشود در روزهای ابتدایی تداخل دارد.
واکسیناسیون در مرغ تخمگذار برای بیماری گامبرو
بیماری گامبرو یا بیماری بورس عفونی که بیشتر در جوجه های با سن کمتر بیماری ایجاد میکند و با تیتر مادر تداخل ایجاد میکند بنابراین کارشناسان از جوجه ها در روز اول نمونه خون میگیرند و با استفاده از از آزمایش الایزا تیتر مادری را محاسبه کرده و با استفاده از فرمول زیر زمان تزریق اولین دوز واکسن گامبرو را تعیین میکنند.
تصور کینید در فارمی روز بیستم روزی تزریق گامبرو است معمولا بعد از گذشت حداقل ۱۰ روز یک دوز یادآور یا بوستر آشامیدنی جهت بالا نگهداشتن تیتر به جوجه ها داده میشود.
واکسیناسیون در مرغ تخمگذار برای بیماری نیوکاسل
با توجه با همه گیری در سراسر کشور این بیماری برنامه ی واکسیناسیون این بیماری نسبت به بیماری های دیگر نیاز به مدیریت بیشتر و تکرار بیشتر دارد .برای مثال در یک منطقع فرضی در روز دهم و روز شانزدهم دو مرتبه از واکسن غیر فعال تزریقی نیوکاسل و دو روزهای آتی نیز دو مرتبه از واکسن آشامیدنی استفاده میکنند.
واکسیناسیون در مرغ تخمگذار برای سندروم افت تولید
زمان تزریق این واکسن بسیار مهم است بطور معمول این واکسن را در زمان انتقال از سالن پرورش به سالن تولید بصورت عضلانی به جوجه تزریق میکنند این بیماری نوعی بیماری ویروسی است که باعث افت تولید تا ۳۰ درصد نیز میشود از جمله نکاتی که حتما باید به آن توجه کرد این است که وزن پولت یک کیلوگرم باشد. این واکسن تک دوز میباشد و نیاز به دوز یادآور ندارد.
منابع
کتاب واکسن ها برای دامپزشکان از دکتر تیزارد (Ian r. tizard)
کتاب بیماری‌های طیور از دکتر احمد شیمی
پاورقی
[۱] Endemic
[۲] Antigenicity
[۳] Other membrane vesicle
[۴] Diatry cation anion balance
[۵] IBD
[۶] ND
[۷] EDS
