منابع خوراک دام و طیور کدامند؟ از آنجایی که بیشترین هزینه ای که هر دامدار متحمل می شود مربوط به خوراک دام و طیور است، پس مهم ترین چیزی که هر دامدار باید اطلاع داشته باشد منابع خوراک دام و طیور است.
مهم ترین منابع خوراک دام و طیور کدام است؟
مقدمه
آشنایی با منابع خوراک دام و طیور مهم ترین اصلی است که هر کارشناسان پرورش در فارم باید از آن مطلع باشد. برخی از صاحبان فارم برای تغذیه دام و طیور خود به کارخانه های تولید کننده مراجه میکنند و برخی دیگر تمایل دارند که در فارم خود و با استفاده از مواد اولیه، خوراک دام و طیور خود را تامین کنند. نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است که در هر دو صورت برای تشخیص کیفیت خوراک خود باید با منابع خوراک دام و طیور آشنا باشید. از آنجایی که بیشترین هزینه ای که فارم های پرورشی متحمل می شوند مربوط به خوراک می باشد، تشخیص کیفیت خوراک میتواند کمک شایانی در صرفه جویی هزینه های جاری فارم داشته باشد. شما باید از ترکیبات و منابع خوراک دام و طیور خود آشنا باشید تا بتوانید با توجه به دوره، سن و نوع پرورش خود بهترین خوراک را انتخاب کرده تا راندمان خوبی داشته باشید.
خوراک چیست؟
وزارت کشاورزی، خوراک را ترکیبی از غلات کامل یا فرآوری شده، کنسانتره، و خوراک های تجاری برای همه گونه های حیوانات تعریف می کند. خوراک دام و طیور به طور کلی از سه بخش اصلی: علوفه، کنسانتره و مواد افزودنی تشکیل شده اند. البته جیره خوراک طیور و آبزیان از بخش علوفه حذف گردیده است. به طور کلی بخش های اصلی تشکیل دهنده خوراک که باید بررسی شود، انرژی، پروتئین، چربی، مواد معدنی، ویتامین ها و سایر افزودنی های خوراک می باشد. این موراد اگر به طور متعادل و مناسب با نوع و سن دام تنظیم گردد، راندمان رشد دام شما از نظر تغذیه استاندارد خواهد بود. در ادامه این مطلب از کارنوتک ما به معرفی منابعی خوراک دام و طیو ر که میتواند نیاز های حیوان شما را تامین کند پرداخته ایم. با ما همراه باشید.
منابع انرژی خوراک
موادی که درصد کربوهیدرات بالایی دارند منابع مناسبی برای تامین انرژی خوراک خواهند بود. در صنعت تولید خوراک برای تامین بخش کربوهیدرات غلات حرف اول را می زنند. غلاتی چون ذرت، گندم، جو و…. پایه اصلی خوراک دام و طیور محسوب می شوند.
ذرت:
پر مصرف ترین غله در صنعت خوراک دام و طیور ذرت می باشد. ذرت در مقابل سایر غلات از انرژی بالاتری برخوردار بوده و ارزان تر نیز می باشد. همچنین ذرت جزو غلات خوش خوراک مخصوصا برای طیور می باشد. در مقابل این مطلب ذرت پروتئین و فیبر، کلسیم و فسفر کافی ندارد و باید از سایر ترکیبات برای جبران این مسئله استفاده کرد. ذرت سویه و انواع مختلفی از جمله نوک تیز، دندان اسبی، سفید و زرد دارد که به عنوان یکی از منابع خوراک دام و طیور وجود دارد که در این میان از ذرت زرد در خوراک دام و طیور استفاده می شود.
جدول آنالیز ارزش غذایی ذرت:
| نام ماده خوراکی | DM(%) | CP(%) | CF(%) | ADF(%) | NDF(%) |
| دانه | ۸۹/۸۶ | ۹/۲۲ | ۴/۰۵ | ۷/۸۷ | ۱۸/۴۲ |
| سیلو | ۲۵/۹۱ | ۸/۳۴ | ۲۸/۳۱ | ۳۴/۶۳ | ۵۵/۳۷ |
جو:
از دیگر غلات پر انرژی که در جیره دام و طیور استفاده می شود میتوان به جو اشاره کرد. دانه جو دارای پروتئین متوسط نیز می باشد اما در مصرف آن به خاطر برخی از ترکیبات موجود در آن محدودیت هایی وجود دارد. در صورتی که از جو در جیره غذایی دام و یا طیور خود استفاده می کنید، حتما استفاده از آنزیم بتا گلوکاناز را فراموش نکنید تا به مشکلی برخورد نکنید.
جدول آنالیز ارزش غذایی جو:
| نام ماده خوراکی | DM(%) | CP(%) | CF(%) | ADF(%) | NDF(%) |
| دانه | ۹۱/۹۷ | ۱۱/۳ | ۶/۱۲ | ۶/۸۹ | ۲۷/۳۱ |
| کاه | ۹۳/۷۳ | ۳/۶۵ | ۳۷/۵۸ | ۴۰/۲۱ | ۶۴/۳۲ |
گندم:
گران ترین غله برای تامین انرژی خوراک گندم می باشد که از بالاترین سطح انرژی نیز برخوارد است. گندم از درصد پروتئین بیشتری نسبت به ذرت برخوردار است و استفاده ی ترکیبی از این دو غله میتواند زیر بنا بهترین خوراک دام و طیور باشد.
جدول آنالیز ارزش غذایی گندم:
| نام ماده خوراکی | DM(%) | CP(%) | CF(%) | ADF(%) | NDF(%) |
| دانه | ۹۲/۹۶ | ۱۳/۲۹ | ۳/۳۷ | ۵/۷۲ | ۱۷/۰۵ |
| سبوس | ۹۰/۷۱ | ۱۴/۷۸ | ۱۱/۳۷ | ۱۴/۴۹ | ۴۳/۶۵ |
| کاه | ۹۴/۵۷ | ۳/۲۲ | ۴۰/۱۶ | ۴۶/۳۱ | ۷۱/۷ |
سه غله ای که در بالا اشاره شد جز مهم ترین غلات برای تامین انرژی خوراک دام و طیور می باشند هر چند شما میتوانید از غلات دیگری نظیر برنج، مایلو، سورگوم، چاودار و تریتیکاله نیز استفاده کنید.
نکته ی دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این نکته است که جدول آنالیز شیمیایی که ما برای این غلات در اختیاز شما عزیزان قرار دادیم به صورت ماده خشک محاسبه شده و به صورت استاندارد می باشد. در حالی که این درصد ها میتواند با توجه به محل پرورش، سن گیاه، خاکی که در آن پرورش داده شده و از این قبیل موارد متفاوت باشد. بهترین کار این است که غلاتی که دارید را شخصا آزمایش و بررسی کنید و یا از مکانی که امکان آزمایش آن را دارند کمک بگیرید. اکثر کارخانه های خوراک دام و طیور معتبر از اژمایشگاه تجزیه و تحلیل مواد خوراکی برخوردار هستند و این امر اولین گام تیم کنترل کیفیت آن ها می باشد.
منابع چربی خوراک دام و طیور
روغن پنبه دانه :
با توجه به وجود گوسیپول در این ماده غذایی محدودیت مصرف دارد. گوسیپول موجود در روغن پنبه دانه باعث کمبود آهن شده و در صورت مصرف بالا باعث قرمزی زرده تخم مرغ و کاهش درصد جوجه درآوری می شود.
روغن کلزا:
اسید اروسیک آن کمتر از ۲ درصد می باشد، که در پرندگان عوارضی در رشد، مصرف خوراک و هضم چربی دارد.
روغن آفتاب گردان:
این روغن به دلیل داشتن اسید های چرب غیر اشباع باعث کاهش رسوب چربی و افزایش پروتئین لاشه می شود. انرژی حاصل از اسید های چرب غیر اشباع صرف سوخت و ساز بدن، ایجاد تعادل بین چربی ها ، سنتز و کاتابولیسم چربی ها می شود.
روغن دانه کتان:
مصرف آن در طیور باعث تجمع امگا ۳ در بافت شکم و سینه می شود زیرا سرشار از امگا ۳ می باشد و در کیفیت گوشت تاثیر گذار است. این روغن دارای اسید لینولئیک و اسید آراشیدونیک بالایی می باشد.
روغن سویا:
دارای ناخالصی هایی می باشد که توسط فرایندهای فیلتراسیون، آب گیری و صمغ گیری حذف می شوند.فسفولیپید ها، صمغ ها، اسیدهای چرب آزاد ، مواد فلزی، پراکسید ها و رنگدانه ها جز مواد باقی مانده این فرآیند هستند.
روغن ذرت:
از اسید های چرب غیر اشباع از جمله اسید لینولئیک غنی است.
چربی حیوانی طیور:
این چربی ها از قابلیت هضم و خوش خوراکی بالایی برخوردار بوده و جز بهترین چربی ها برای مصرف دام و طیور می باشد.
پیه گاو:
مصرف این چربی باعث افزایش چربی اشباع نسبت به غیر اشباع در طیور می شود.
روغن ماهی:
منبغ غنی از امگا ۳ می باشد ولی همچنین باعث ایجاد بوی ماهی در گوشت و تخم مرغ خواهد شد.
منابع خوراک دام و طیور ( پروتئین ها )
منابع غذایی پروتئین ها نیز مانند چرب یها از دو بخش گیاهی و حیوانی قابل تامین هستند که در ادامه چند نمونه از آن ها مثال می زنیم.
کنجاله سویا:
از معروف ترین ماده خوراکی که به عنوان منبع پروتئین خوراک دام و طیور استفاده می شود کنجاله سویا می باشد. کنجاله سویا از اسید های آمینه متیونین و سیستئین آن پایین برخوردار است و همچنین دارای سموم متعددی برای طیور می باشد که مهمترین آن بازدارنده تریپسین است.
جدول آنالیز ارزش غذایی سویا:
| نام ماده خوراکی | DM(%) | CP(%) | CF(%) | ADF(%) | NDF(%) |
| کنجاله | ۹۱/۱۷ | ۴۲/۵۳ | ۷/۴۴ | – | – |
کنجاله تخم پنبه:
به دلیل وجود گوسیپول ،استفاده زیاد از کنجاله تخم پنبه در تغذیه طیور و سایر حیوانات تک معده ای باعث مسمومیت و تلفات می شود.همچنین باعث تغییر رنگ زرده شده و آن را به سبز زیتونی یا سیاه تبدیل می کند.پیدایش این تغییر رنگ مربوط به ترکیب شدن آهن با گوسیپول است.
جدول آنالیز ارزش غذایی تخم پنبه:
| نام ماده خوراکی | DM(%) | CP(%) | CF(%) | ADF(%) | NDF(%) |
| کنجاله | ۹۴/۰۹ | ۲۷/۳۸ | ۲۶/۹۱ | – | – |
کنجاله آفتابگردان:
بر حسب اینکه دانه های آفتابگردان پوست کنده یا پوست نکنده باشند ، دو نوع کنجاله حاصل می شود که ارزش غذایی متفاوتی دارند.کنجاله دانه های دارای پوست فیبر خام زیادی دارند که نباید در تغذیه حیوانات تک معده ای استفاده شوند ولی در جیره نشخوارکنندگان می توان از آن استفاده کرد. کنجاله دانه های پوست کنده آن که دارای فیبر کمی هستند برای تغذیه حیوانات تک معده ای مناسب می باشند.
جدول آنالیز ارزش غذایی آفتابگردان:
| نام ماده خوراکی | DM(%) | CP(%) | CF(%) | ADF(%) | NDF(%) |
| کنجاله | ۹۲/۲۷ | ۲۹/۴۶ | ۲۳/۲۲ | – | – |
علاوه بر مواردی که در بالا نامبرده شد از منابع حوراک دام و طیور برای تامین پروتئین می توان به فراورده های گشتارگاهی دام و طیور نظیر پودر خون، پودر استخوان، پودر پر، فراورده های شیر و پودر گوشت نیز اشاره کرد.
این نکته را در نظر داشته باشید که به طور معمول تنظیم تعادل استفاده از مواد اولیه به تنهایی کار بسیار سختی می باشد و اکثرا در تنظیم مقدار اسید های آمینه های ضروری به مشکل بر میخوریم. در این مرحله افزودنی های صنعتی خوراک مانند پودر اسید های آمینه کمک شایانی به ما خواهد کرد.
منابع مواد معدنی در خوراک دام و طیور
مواد معدنی با توجه به مقدار تراکم در بدن به دو دسته کم مصرف و پر مصرف تقسیم می شوند. به مواد معدنی که کم مصرف هستند اما وجود آنها در بدن بسیار حیاتی است مواد معدنی کیلاته گفته می شود. این نکته بسیار مهم است که حتما در جیره دام و طیور خود مقدار مواد معدنی را نیز بررسی کنید. از سری مواد پر مصرف که در تغذیه دام و به خصوص طیور اهمیت بالایی دارد کلسیم جیره می باشد. موادی چون کلسیم و فسفر در ساختار اسکلت بدن تاثیر داشته و مهم می باشند.
افزودنی های خوراک دام و طیور
کارنوتک پیش از این در رابطه با انواع افزودنی های خوراک دام و طیور به طور مفصل توضیح داده است و ما در ادامه تنها به توضیح مختصری از آن خواهیم پرداخت. در صورت علاقه برای مطالعه کامل این مطلب میتوانید روی عکس زیر کلیک فرمایید.
به طور کلی افزودنی های خوراک دام و طیور به ۹ دسته زیر تقسیم می شوند:
- آنزیم‌ها
- پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها
- اسیدی‌فایرها
- ضدعفونی‌کننده‌ها
- مواد معدنی کیلاته
- ضد کپک ها یا توکسین بایندرها
- پلت بایندر ها
- آنتی اکسیدان ها
- کوسیدیواستات ها
افزودنی های خوراکی طیور توان بهبود بازدهی وافزایش رشد یا تولید تخم مرغ، پیشگیری از بیماری ها و مسمومیت ها، بهبود مصرف، هضم و جذب خوراک را دارند. افزودنی های خوراکی با هدف بهبود سلامتی دام و طیور و محصول و ارتقا میزان بهره وری خوراک استفاده می شوند.
کلام آخر
ما در شرکت تجهیزات مرغداری کارنوتک بر آنیم تا با ارائه مطالبی که برای مرغداران و کارشناسان این صنعت اهمیت دارد بخشی از سوالات شما عزیزان را پاسخ داده باشیم. امیدواریم این مطلب برای شما نیز مفید واقع شده باشد. همچنین ما در این شرکت با ارائه مشاوره از نخستین گام شما در صنعت دام و طیور همراه شما هستیم.
منابع
کتاب جداول ترکیبات شیمیایی منابع خوراک دام و طیور ایران گرد آورندگان و مؤلفین : ابوالفضل عباسی، حسن فضائلی، مجتبی زاهدیفر، سید احمد میرهادی، عباس گرامی، ناصر تیمورنژاد و سید مرتضی علوی
