آفلاتوکسین یکی از انواع مایکوتوکسین ها یا سموم قارچی میباشد. مزارع ایران امروزه متاسفانه با حجم بالایی از آلودگی قارچی مواجه است. این امر سبب شده است که در صنعت دام و طیور سلامت حیوانات را به خطر انداخته و سبب آلودگی تولیدات آنها شود. از این رو سلامت عمومی جامعه را به شکل قابل توجهی به خطر می اندازد. یکی از راهکارهای مهم و موثر مقابله با این تهدیدات، استفاده از توکسین بایندر در خوراک دام و طیور میباشد. با استفاده از توکسین بایندر این سموم قارچی راهی به تولیدات حیوان نمی یابد. بنابراین استفاده از توکسین بایندر با توجه به آلودگی مزارع ایران امری ضروری در بحث پرورش دام و طیور است.
آفلاتوکسین ها و عملکرد توکسین بایندر در کنترل آن ها
آفلاتوکسین و توکسین بایندر نقش بسیار مهمی در صنعت دام و طیور و بیماری زایی آنان ایفا می کنند. این سموم با آلوده کردن خوراک دام و طیور که بیشتر از غلات تشکیل شده است، موجب بیماری می شوند. انسان نیز با استفاده از محصولات حیوانات مبتلا، مانند لبنیات و تخم مرغ به این سموم آلوده شود. با توجه به اینکه مقابله با آفلاتوکسین ها یکی از مهمترین اقدامات در بحث تغذیه طیور می باشد در این مطلب به بررسی بیشتر اثر سموم و نحوه ی کنترل آن ها خواهیم پرداخت.
آفلاتوکسین چیست و تحت چه شرایطی به وجود می آید؟
آفلاتوکسین یکی از انواع مایکوتوکسین ها در طیور میباشد. برخی از گونه های قارچ مانند آسپرژیلوس ها، سمومی تولید می کنند که به آن ها آفلاتوکسین می گویند. این سموم توانایی آلوده کردن مواد غذایی را دارند، که بیشتر شامل: غلات، لبنیات، تخم مرغ، علوفه های مورد استفاده ی دام ها و.. می باشند.
هنگامی که دمای محیط در محدوده ۳۲-۲۰ درجه سانتی گراد قرار می گیرد، این سموم تولید می شوند. هم چنین افزایش رطوبت نسبی خوراک به بالای ۱۳% باعث رشد و نمو قارچ ها می شود.
آفلاتوکسین ها چه خطراتی را به همراه دارند؟
این سموم باعث بروز یک سری از بیماری های غیر مسری در انسان ها و حیوانات اهلی می شود.
- باعث ایجاد سرطان در انسان، مخصوصا در بافت هایی مانند کبد می شوند.
- سیستم ایمنی را ضعیف می کنند.
- باعث کاهش وزن می شوند.
این اتفاق زمانی رخ می دهد که میزان سم در بدن کم باشد و به سختی تشخیص داده شود.
- باعث کاهش تعداد تخم مرغ ها و کیفیت آن ها می شود.
به این دلیل که باعث التهاب گناد ها شده و در نتیجه کاهش باروری را به دنبال دارند.
هم چنین پوسته ی تخم مرغ مشکل دار و اندازه ی آنان نیز کوچک می شود.
- ارزش غذایی مواد خوراکی را به شدت کاهش می دهد.
باعث کاهش میزان پروتئین، ویتامین و لیپید های موجود در غذا می شود.
- در صورت تزریق واکسن، بدن نمی تواند پاسخ مناسبی را ایجاد کند.
زیرا میزان آنتی بادی هایی موجود در خون را کاهش می دهد.
- در طیور باعث ایجاد سندرم افتادگی بال و مشکلاتی در پاها می شود.
- میزان مرگ و میر در طیور را افزایش می دهد.
آفلاتوکسیکوزیس چیست؟
سم آفلاتوکسین، نوعی از مسمومیت را که به بیماری آفلاتوکسیکوزیس معروف است، ایجاد می کند. این بیماری می تواند در پستانداران، پرندگان و ماهی ها به دو نوع حاد و مزمن بروز کند.
علائم آفلاتوکسیکوزیس حاد:
- زرد شدن غشاهای مخاطی
- چرب شدن کبد
- خونریزی
علائم آفلاتوکسیکوزیس مزمن:
این علائم در صورت مصرف مداوم مواد غذایی آلوده ایجاد می شود.
- کم شدن شدید اشتها و وزن
- یرقان یا زردی
- ایجاد سرطان در بافت هایی مانند ریه، معده، پوست، کلیه و…
توکسین بایندر چیست؟
توکسین بایندر ماده ای است که به سم قارچ ها متصل شده و مانع از جذب آن در بدن می شود. امروزه در بحث تغذیه طیور، ظهور مکمل ها یا افزودنی های خوراک دام و طیور باعث برطرف شدن مشکلات و معضلات بسیاری در فارم های پرورشی شده است. برای اهداف مختلفی در صنعت مانند بهبود سلامت دستگاه گوارش حیوانات، بهبود کیفیت پوسته ی تخم مرغ، مقابله با مایکوتوکسین ها از جمله آفلاتوکسین و … این افزودنی ها در دسترس است و همچنان مراحل توسعه خود را طی میکند. توکسین بایندر نیز یکی از همین محصولاتی است که با حضور در خوراک، میتواند ضمن بایند شدن با آب در دستگاه گوارش، از ورود آنها به تولیدات دام و طیور مثل شیر یا تخم مرغ جلوگیری بعمل آورد.
توجه: توکسین بایندر سموم قارچ را از بین نمی برد و صرفا باعث خروج آنان از بدن می شود.
انواع توکسین بایندر ها:
-
توکسین بایندر رسی:
این نوع از آلومینوم سیلیکات، بتونیت سدیم، بتونیت پتاسیم و.. تشکیل شده است. عملکرد آن ها به این صورت است که:
توکسین بایندر های رسی عناصری باردار (قطبی) هستند.
برای خنثی کردن بار خود باید به ذرات باردار دیگر (مانند آفلاتوکسین ها) متصل شوند.
پس از برقراری این اتصال، سموم توانایی جذب شدن در بدن را از دست داده و دفع می شوند.
مزایا:
- مقرون به صرفه و ازران هستند.
- آلودگی بسیار کمی برای خوراک و مواد غذایی دارند.
- باعث کم شدن رطوبت بستر می شوند.
به این دلیل که گاز های سمی مانند آمونیاک را نیز به خود جذب می کنند.
- باعث افزایش مقدار جذب مواد مغذی در بدن می شود.
به این دلیل که سرعت حرکت مواد غذایی در لوله ی گوارش را به شدت کم می کند.
در نتیجه مواد غذایی فرصت بیشتری برای جذب شدن در بدن دارند.
-
توکسین بایندر آلی
توکسین بایندر های آلی از دیواره ی داخلی مخمرها به دست می آیند.
این دسته بر خلاف دسته ی رسی ها قطبی یا باردار نیستند.
اما از روش دیگری برای جذب سم ها (مانند اکرا توکسین) استفاده می کنند، به این صورت که:
با داشتن پیوند های هیدروژنی و واندروالسی، باعث جذب شدن سموم به خود می شوند.
مزایا:
- توانایی جذب کنندگی و ظرفیت بسیار بالایی دارند.
این مزیت به دلیل فنری بودن ساختار آن ها است.
- می توانند مقدار بسیار کم سموم قارچی را نیز به خوبی جذب کنند.
- باعث بهتر شدن وضعیت تغذیه ای و گوارشی می شود.
به این دلیل که توکسین بایندر های آلی، از دیواره ی داخلی مخمر گرفته می شود.
دیواره ی داخلی مخمر ها باعث بیشتر شدن رشد باکتری هایی می شوند که لاکتات مصرف می کنند.
این باکتری ها باعث افزایش رشد میکروب ها شده و از این طریق بر وضعیت گوارشی تاثیر می گذارند.
توکسین بایندر های مناسب چه ویژگی هایی دارند؟
- ظرفیت، توانایی و سرعت جذب کنندگی بالایی دارند.
- وسیع الطیف هستند و توانایی اثرگذاری بر گونه های مختلفی از قارچ ها را دارند.
- با استفاده از آن ها، طعم مواد غذایی تغییر نمی کند.
- باعث قوی تر شدن سیستم ایمنی و بالا رفتن میزان آنتی بادی خون می شوند.
- در PHهای متفاوت عملکرد خوبی دارند.
- از ترکیب شدن دو توکسین بایندر با هم تولید می شوند.
معمولا این کار را برای بهتر شدن کارایی و عملکرد آن ها انجام می دهند.
- خاصیت خورندگی برای ماشین آلاتی که مواد غذایی تولید می کنند، ندارند.
- تمایل بسیار اندکی برای اتصال به مواد مغذی خوراک و دفع آن ها دارند.
