جوجه کشی مرغ (egg incubation) در بین مردم بیشترین سهم از جوجه کشی ماکیان را به خود در دنیا اختصاص داده است . هرچند اصول کلی جوجه کشی پرندگان یکی می باشد اما در جوجه کشی هر پرنده رعایت نکاتی خاص موجب افزایش راندمان جوجه کشی و بالا رفتن درصد هچ یا جوجه درآوری خواهد شد.
چهار شرط اساسی و حیاتی جوجه کشی مرغ
فرایند تبدیل تخم به جوجه دارای پیچیدگی بسیار زیادی است. نکته جالب این است که برای تبدیل تخم نطفه دار سالم به جوجه فقط چهار شرط اساسی و ساده باید فراهم شوند که عبارت اند از : دما ، رطوبت ، هوا و چرخش تخم .
دما دستگاه جوجه کشی
دمای مناسب جوجه کشی به طور متوسط معادل ۳۸-۳۷ درجه می باشد. کاهش دما منجر به دیرتر خارج شدن جوجه ها از تخم مرغ می شود و افزایش آن منجر به زودتر خارج شدن جوجه ها از تخم مرغ می گردد. درجه حرارت مناسب در ماشینهای مختلف تا حدودی متفاوت می باشد.
رطوبت دستگاه جوجه کشی
رطوبت دمای موجود در ماشینهای جوجه کشی سبب تبخیر آب ازتخم مرغها و تلفات جنین می شود. از این روتوجه به رطوبت مناسب از اهمیت بسیاری برخوردار است. از طرفی کاهش رطوبت ماشینهای جوجه کشی منجر به افزایش تبخیر و وسیع تر شدن کیسه های هوایی داخل تخم می شود. در نتیجه نوک جوجه زود تر به اتاقک هوا می رسد. همچنین افزایش رطوبت نیزمنجر به وسعت دیر بهنگام کیسه هوا شده و جوجه در این زمان قادر به تنفس نخواهند بود. رطوبت ماشینهای جوجه کشی به دمای آنها و سرعت تهویه بستگی دارد. رطوبت ستر معمولا اگر ۵۰ تا ۶۰ باشد ، تخم مرغ ۱۲ درصد از وزن خود را از دست می دهد. روزانه کمتر از ۶۳ درصد. میتوان تخم ها را در طول جوجه کشی وزن کرد. تبخیر بیشتر سبب تولید جوجه های کوچکتر و سبکتر می شود. هر چه وزن تخم مرغ بیشتر باشد باید درصد رطوبت نسبی هم کمتر باشد. در دوران هچر رطوبت دستگاه جوجه کشی مرغ ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داده می شود. دمای مناسب ستر و هچ در دما و رطوبت و همچنین دوره مشخص جوجه کشی در جدول زیر آمده است.
تهویه دستگاه جوجه کشی
طی دوره جوجه کشی اکسیژن مورد نیاز جنین توسط منافذ موجود در پوسته تخم مرغ تامین می شود. دی اکسید کربن نیز از همین منافذ خارج می گردد. میزان اکسیژن مورد نیاز جهت رشد جنین حدود ۲۱ % می باشد. به ازای هر ۱ % کاهش میزان اکسیژن ۵% میزان جوجه دهی کاهش می یابد. همچنین عدم خروج دی اکسید کربن و تجمع آن در اطراف تخم مرغها منجر به کاهش درصد جوجه درآوری می شود. چنانچه غلظت دی اکسید کربن به ۵% برسد درصد جوجه درآوری به صفر خواهد رسید. حداکثر میزان افزایش غلظت دی اکسید کربن ماشینهای جوجه کشی ۵% می باشد. تهویه مشابه سالنهای پرورش اعمال می گردد وچون اکسیژن احتیاج است و دی اکسید کربن دفع می گردد در نتیجه در زمستان گرم ودر تابستان باید سرد باشد. در جوجه کشی فشار مثبت در تهویه مطلوب تر است و جهت تهویه از سمت تمیزترین قسمتها (سترها) به آلوده ترین بخش (اتاق شستشو) می باشد. بین قسمتهای مختلف درها دو طرفه هستند و از هر طرف قابل بازشدن می باشد.اگر تهویه در قسمتهای مختلف به صورت مجزا انجام شود مطلوبتر می باشد.
چرخش تخم مرغها در دستگاه جوجه کشی
نحوه قرار گرفتن تخم مرغها به صورتی است که قسمت پهن آنها به طرف بالا باشد، درغیر این صورت سر جوجه در قسمت باریک قرار می گیرد و قادر به تنفس نبوده واز بین می رود. چرخاندن تخم مرغها عملی است که در جوجه کشی طبیعی توسط خود مرغ انجام می شود وعدم توجه به آن منجربه کاهش جوجه درآوری می شود زیرا جنین به پوسته تخم چسبیده و تلف می شود.همچنین نزدیکی نطفه به پوسته باعث افزایش تبخیر آب از جنین می شود.عمل چرخاندن موجبات گرم شدن یکنواخت تخم مرغها را نیز فراهم می کند. این عمل چندین بار در طی روز انجام می گیرد و توسط میله ای که در زیر صفحه تخم مرغ قرار دارد صورت می پذیرد. تعداد دفعات چرخش در طی روز حداقل ۶-۴ بار و در ماشینهای بزرگ جوجه کشی هر ۲ ساعت یکبار انجام می شود.
هچر دستگاه جوجه کشی
سه روز باقی مانده، یعنی از روز ۲۱-۱۹ تخم مرغها را در داخل دستگاه هچر(جوجه گیر) قرار می دهند که دمای آن۵ /۳۷ درجه و رطوبت آن ۷۵%است. در دستگاه هچر از سه عامل از عوامل چهارگانه مذکور در ستر مورد توجه می باشد: دما و رطوبت و اکسیژن
علت رطوبت بیشتر در دستگاه هچر به این علت است که بعد از روز ۱۹جنین تنفس دارد ودی اکسید کربن و آب ترکیب شده و منجر به شکستگی پوسته ها می شوند. همچنین جنین در روز ۱۹ مقداری از کلسیم پوسته را برداشت می کند ( ۱۲۰میلی گرم در طول ۲۱روز) .
در طی دوره ۲۱ روزه جوجه کشی تخم مرغها ۱۸ روز در ستر و ۲ روز در هچر قرار دارند، ازاین رو نسبت دستگاه ستر به هچر باید ۱به ۶باشد. در این صورت اگر هر روز بخواهیم تخم مرغها را ست کنیم، بعضی روزها هچر خالی می شود به همین دلیل هر سه روز یکبار تخم مرغها را ست می کنیم. زمان انتقال تخم مرغها ازستر به هچر به شرایط تخم مرغها نیز بستگی دارد. در حقیقت زمانیکه ۲-۱%تخم مرغها نوک زده شوند زمان انتقال تخم مرغ است.
انتخاب دستگاه جوجه کشی استاندارد
دستگاه جوجه کشی استاندارد دستگاهیست که مواردی که در این مطلب به آن اشاره شد را تامین کنند. از نظر فنی دستگاه جوجه کشی باید ویژگی هیی داشته باشد که در مطلب زیر به طور کامل به آن پرداخته شده است.
