جیره نویسی طیور (بررسی انرژی مورد نیاز طیور)

جیره نویسی طیور (بررسی انرژی مورد نیاز طیور)

جیره نویسی طیور به منظور تامین احتیاجات غذایی آنها به عنوان یکی از مهمترین اقدامات کارشناسان پرورش طیور مطرح میباشد. امروزه با تاثیر چشمگیر اصلاح ژنتیک و افزایش راندمان طیور گوشتی و تخمگذار، بدیهی است احتیاجات غذایی آها نیز تغییر کرده است. جیره نویسی باید بگونه ای تنظیم شود که احتیاجات روزانه طیور را بخوبی دربرگیرد. از طرفی به دلیل افزایش راندمان طیور و همچنین محدودیت های دستگاه گوارش بدیهی است تامین میزان احتیاجات طیور باید متناسب با آخرین اصلاحات ژنتیکی آنها صورت بگیرد.

نیاز یک حیوان به انرژی به سه بخش اصلی دسته بندی می شود:

۱- انرژی برای نگهداری حیوان که معمولا از آن به احتیاجات انرژی نگهداری یاد می شود

۲- انرژی لازم برای تولید محصولاتی نظیر تخم مرغ یا ماهیچه

۳- انرژی لازم برای فعالیت

 به مجموع احتیاجات انرژی برای حفظ و انجام فعالیت ها و وظایف طبیعی بدن و نیز انجام فعالیت های عادی و معمول حیوان، انرژی نگهداری یا سوخت و ساز پایه گویند.

در این مطلب به بررسی انرژی جیره طیور میپردازیم.

تامین انرژی جیره:

سطح انرژی جیره عامل بسیار مهمی در تعیین میزان مصرف خوراک طیور است. وقتی حیواناتی نظیر جوجه های در حال رشد یا مرغ های تخم گذار جیره ای دریافت می کنند که از لحاظ همۀ مواد مغذی متعادل است ، این حیوانات به اندازه ای غذا می خورند که هر روز مقدار ثابت و معینی انرژی دریافت کنند . مقدار مطلق غذای مصرفی بستگی به نیاز حیوان به انرژی دارد که بر حسب اندازه ، فعالیت ، دمای محیط و در حال رشد یا تولید بودن حیوان متغیر است . بنابراین ، شناخت احتیاجات انرژی طیور در طی هر مرحله از رشد و نمو آنها و نیز در اختیار داشتن اطلاعات مربوط به مقدار انرژی قابل دسترس مواد خوراکی جیره ها امری مهم و ضروری است.

تغذیه مادر گوشتی

با در اختیار داشتن این اطلاعات ، تخمین میزان مصرف غذای هر گله در یک محیط خاص امکان پذیر می شود و بر این اساس می توان مقدار پروتئین ، اسیدهای آمینه ، ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز را نیز به دقت تعیین کرد تا رشد و عملکرد روزانۀ متعادلی در گله به دست آید . تولیدکنندگان صنعت طیور اغلب فکر می کنند که انرژی از مواد خوراکی و بویژه منابع پر انرژی نظیر ذرت ، گندم ، دانه های سورگوم و روغن و چربی های گیاهی و حیوانی به دست می آید ، اما باید به خاطر داشت که همۀ اجزای آلی یک جیره تأمین کننده انرژی اند و اجزای پر پروتئین جیره نظیر کنجالۀ سویا هم می توانند بخش های مهمی از کل انرژی مورد نیاز حیوان را تأمین کنند .

تاثیر مزه خوراک بر میزان مصرف طیور:

علی رغم اینکه در انسان و برخی پستانداران دیگر ، مزۀ غذا تأثیر زیادی در مقدار مصرف دارد، طعم و مزه مواد غذایی نقش نسبتاً ناچیزی در مصرف خوراک طیور برعهده دارد. سطح انرژی جیره عامل بسیار مهمی در تعیین میزان مصرف خوراک طیور است. وقتی حیواناتی نظیر جوجه های در حال رشد یا مرغ های تخم گذار جیره ای دریافت می کنند که از لحاظ همۀ مواد مغذی متعادل است، این حیوانات به اندازه ای غذا می خورند که هر روز مقدار ثابت و معینی انرژی دریافت کنند. مقدار مطلق غذای مصرفی بستگی به نیاز حیوان به انرژی دارد که بر حسب اندازه ، فعالیت ، دمای محیط متغیر است.

سوخت و ساز انرژی مورد نیاز طیور

انرژی مورد نیاز طیور برای رشد بافت های بدن ، تولید تخم مرغ ، انجام فعالیت های فیزیکی حیاتی و حفظ دمای طبیعی بدن از کربوهیدرات ها ، چربی ها و پروتئین های موجود در جیره به دست می آید. انرژی مصرف شده توسط طیور به سه شیوه مورد استفاده قرار می گیرد : تأمین انرژی مورد نیاز طیور ، تبدیل به حرارت و یا ذخیره در بافت های بدن. وقتی میزان انرژی جیرۀ طیور ، بیش از حد مورد نیاز برای سوخت و ساز و رشد طبیعی حیوان باشد ، این انرژی اضافی معمولاً به صورت چربی در بدن ذخیره می شود. این انرژی اضافی را نمی توان به آسانی از بدن حیوان دفع کرد ، وقتی تغذیۀ طیور به صورت مطلوب و بهینه است که جیره حاوی مواد مغذی لازم برای رشد ، تولید تخم مرغ یا گوشت متناسب با انرژی مورد نیاز طیور موجود در جیره باشد .

بخش عمدۀ همۀ مواد خوراکی مصرف شده توسط حیوانات ، برای تأمین انرژی جهت واکنش های آنابولیک و کاتابولیک به کار می رود . در کوتاه مدت ، اتساع دستگاه گوارش بر میزان مصرف غذا مؤثر است ، در حالی که در درازمدت (روزهای متمادی) مقدار گلوکز خون ، عامل تعیین کنندۀ میزان مصرف غذاست . در واقع ، هیپوتالاموس تحت تأثیر هر دو سطح کم یا زیاد گلوکز قرار می گیرد که این عامل در تنظیم میزان مصرف غذا دخالت دارد . در مدت زمان های طولانی هم میزان بافت چربی مهم بوده ، مقدار برخی اسیدهای آمینه خاص در خون نیز بر میزان مصرف خوراک تأثیرگذار است که در مطالب بعد به آنها اشاره خواهیم کرد. طیور به طور کلی ، توانایی قابل ملاحظه ای در کنترل میزان مصرف انرژی خود دارند که این امر هنگام تغذیۀ آنها با جیره هایی با سطوح مختلف انرژی بوضوح مشاهده می شود . این مکانیسم مهم ، پایه و اساس بسیاری از تصمیمات هنگام جیره نویسی است .
تولیدکنندگان صنعت طیور اغلب فکر می کنند که انرژی مورد نیاز طیور از مواد خوراکی و بویژه منابع پُر انرژی نظیر ذرت ، گندم ، دانه های سورگوم و روغن و چربی های گیاهی و حیوانی به دست می آید ، اما باید به خاطر داشت که همۀ اجزای آلی یک جیره تأمین کننده انرژی اند و اجزای پر پروتئین جیره نظیر کنجالۀ سویا هم می توانند بخش های مهمی از کل انرژی مورد نیاز حیوان را تأمین کنند .

متخصصان تغذیه از نشاسته ، قند ، چربی و پروتئین های قابل هضم در مواد خوراکی برای تأمین انرژی مورد نیاز طیور استفاده می کنند . این افراد از چگونگی فرآوری اجزای خوراکی ، نحوۀ حفظ توازن مواد مغذی در جیره و چگونگی افزودن مکمل هایی چون آنتی اکسیدانت ها یا آنزیم ها برای افزایش انرژی قابل دسترس طیور مطلع اند . این امر در جیره های حاوی مقادیر وافری که از همۀ مواد مغذی مورد نیاز از اهمیت خاصی برخوردار است . علت این امر آن است که کارآیی قابلیت استفادۀ مواد خوراکی به میزان انرژی قابل دسترس جیره بستگی دارد .
انرژی در کربوهیدرات ، چربی و پروتئین های اجزای خوراکی ذخیره می شود .

منشأ اولیۀ این انرژی ، نور خورشید است و سپس در نتیجۀ فتوسنتز در منابع گیاهی ذخیره می شود . همۀ مواد حاوی کربن و هیدروژن با اکسیده شدن به دی اکسید کربن و آب ، انرژی پتانسیلی در اختیار حیوانات قرار می دهند . وقتی غذا در حضور اکسیژن به طور کامل در بمب کالری متر می سوزد ، مقدار حرارت تولید شده را می توان محاسبه کرد و انرژی خام غذا را نشان داد . درصدی از انرژی خام مواد غذایی که می تواند جذب بدن حیوان شده ، و برای فرآیندهای متابولیکی بدن به کار رود انرژی قابل هضم میگویند.

فرآیند هضم ، بیانگر مراحل متعدد فیزیکی و شیمیایی در دستگاه گوارش و تجزیۀ ترکیبات شیمیایی پیچیدۀ موجود در مواد خوراکی به مولکولهای کوچکتر قابل جذب و استفادۀ توسط حیوان می باشد . این انرژی جذب شده به انرژی قابل هضم موسوم است . مقداری از انرژی از طریق ادرار به شکل ضایعات ازتی و سایر ترکیبات اکسید نشده به وسیلۀ بدن حیوان هم تلف می شود . وقتی انرژی قابل هضم برای این اُفت انرژی هم تصحیح شود ، انرژی باقی مانده به انرژی قابل سوخت و ساز غذا یا مواد خوراکی موسوم خواهد شد. در طی سوخت و ساز مواد مغذی نیز، مقداری انرژی افت می کند (اتلاف حرارت) . انرژی باقی ماندۀ مواد غذایی که قابل دسترس حیوان جهت نگهداری و تولید است به انرژی خالص موسوم است .

منابع انرژی مورد نیاز طیور

منبع انرژی برای طیور از اتصالات پُر انرژی فسفات به دست می آید . وقتی آدنوزین تری فسفات (ATP) با از دست دادن یک گروه فسفات به آدنوزین دی فسفات (ADP) تبدیل می شود ، حدود kcal/mol8 انرژی آزاد می گردد . یک پرندۀ ۵/۲ کیلو گرمی ، در روز تا یک کیلو گرم ATP استفاده می کند . سنتز مجدد ATP از ADP هم در نتیجۀ اکسیداسیون سوبستراهای مختلف جیره بویژه کربوهیدرات ها ، پروتئین ها و چربی ها رخ می دهد . کربوهیدرات ها در اغلب جیره های طیور منبع اصلی انرژی اند. در جیره نویسی طیور مهمترین عاملی که باید در نظر گرفته شود تامین انرژی مورد نیاز طیور میباشد.

کربوهیدرات ها

الف) مونوساکاریدها

چهار مونوساکارید شش کربنۀ مهم شامل D- گلوکز ، D- فروکتوز ، D- گالاکتوز و D- مانوز D- گلوکز وجود دارد. D- گلوکز که قند اصلی خون را تشکیل می دهد ، مهم ترین مونوساکارید جهت تغذیه و سوخت و ساز طیور است. میزان این قند ، در خون حیوانات به وسیلۀ ساز و کارهای فیزیولوژیکی پیچیده ای کنترل می شود . این قند ، منبع اصلی انرژی در حیوانات است .

ب) نشاسته

این کربوهیدرات ، در گیاهان و عمدتاً در غلات و دانه های دیگر ذخیره می شود . نشاسته نیز همانند سلولز ، پلی مر گلوکز است . تنها تفاوت این دو این است که در نشاسته ، مولکول های گلوکز به جای اتصالات بتا ۱ و ۴ که در سلولز وجود دارد ، با اتصالات آلفا ۱ و ۴ به هم متصل می باشند . نشاسته در دانه های غلات و سایر مواد خوراکی به صورت گرانول (دانه) های کوچک وجود دارند که برحسب منبع آن می تواند کُروی ، بیضوی ، عدسی شکل یا نامنظم باشد.

پ) الیگوساکاریدها

اصطلاح الیگوساکارید ، برای ترکیباتی به کار می رود که از دو یا چند مونوساکارید ساده تشکیل شده باشند ، لیکن الیگوساکاریدها کوچکتر از واحدهای پیچیده ای موسوم به پلی ساکاریدها هستند . الیگوساکاریدهایی که در تغذیۀ طیور اهمیت زیادی دارند شامل ساکارز و مالتوز هستند . سایر دی ساکارید و الیگوساکاریدهای با سه یا چهار واحد قندی از اهمیت تغذیه ای کمی برخوردارند . کنجالۀ سویا در اغلب جیره های طیور، منبع اصلی الیگوساکاریدهاست که برخی از آنها قابلیت هضم کمی دارند.

ت) انرژی مورد نیاز طیور حاصل از سوخت و ساز کربوهیدارت ها

بخش عمده ای از انرژی طیور ، صرف فعالیت و انجام واکنش های شیمیایی متعددی می شود که برای سوخت و ساز و رشد حیوان لازم است . این انرژی از ترکیبات پُر انرژی فسفاته ، پادنوزین فسفات ها و کراتین فسفات به دست می آید که در مراحل مختلف سوخت و ساز گلوکز ایجاد شده اند . این ترکیبات ، انرژی خود را دوباره با اکسیداسیون گلوکز در سلول ها به دست آورده و به حالت پُرانرژی خود باز می گردند
چرخۀ اسید نیتریک مسیری مشترک برای اکسیداسیون نهایی و تجزیۀ کربوهیدرات ها ، چربی ها و پروتئین هاست.

ث) اهمیت ATP

آدنوزین تری فسفات در همۀ سلول های بدن وجود دارد . این ماده با ترکیب یک مولکول اسید فسفریک با یک مولکول آدنوزین دی فسفات (ADP) تشکیل می شود . ترکیب این دو ماده نیاز به حدود kcal / mole8 انرژی آزاد دارد ، بنابراین جذب انرژی مورد نیاز طیور حاصل از تجزیۀ گلوکز و چربی ها ، نه تنها از اتلاف انرژی به صورت حرارت می کاهد ، بلکه منجر به تأمین انرژی آماده ای در همۀ سلول ها می شود . وقتی یک واکنش شیمیایی در یک سلول نیاز به انرژی داشته باشد ، انرژی مورد نیاز خود را می تواند از تجزیۀ ATP یعنی kcal / mole8 ATP ” ADP + Pi + به دست آورد که در آن Pi فسفات پُر انرژی است .

اگر این مطلب برایتان مفید بود، لطفا با دیگر دوستانتان به اشتراک بگذارید.